Who needs family albums ?
Asia Cimafiejeva
Каму патрэбны сямейныя альбомы?
Ася Цімафеева
Я заўсёды цікавілася гісторыяй. Стогадовая вайна і ўяўленне паўстання дзекабрыстаў надзвычай займалі мяне. Але ў дзяцінстве мне не прыходзіла ў галаву пацікавіцца, а што адбывалася тут – у нас?
Беларусь падавалася выключаным з сусветнага працэсу месцам, адкуль можна назіраць, але нельга ўдзельнічаць у гісторыі. Толькі Другая сусветная, калі дашлі “буйныя гульцы” і ўсіх забілі, з'яўлялася ў маім дзіцячым уяўленні (і ў агульнай ідэалагічнай устаноўкі) нашай зорнай гадзінай. Пасля яе заканчэння гісторыя зноў спынілася. Аднак, я памылялася. Не толькі Беларусь у цэлым, яе гарады і мястэчкі маюць багацейшую гісторыю, але мы самі і нашы ідэі, дамы і адзенне, ежа і транспарт – усё гэта мяняецца, прыходзіць і сыходзіць, пакідаючы сляды. Усё гістарычна.
У кожнага з нас ёсць вялікі, фантастычны, унікальны гістарычны багаж, але часта мы яго не заўважаем. Мы быццам спрабуем забыць яго на вакзале, не браць з сабой далей, ну ці хаця б не зазіраць унутр. Гэта можна зразумець ‒ у нашым багажы шмат гвалту і болі. Аднак гэтая спадчына зрабіла кожнага тым, хто ён ёсць. І значна лепей ведаць і разумець сябе, чым наадварот.
Наша гісторыя, вялікая і маленькая, адлюстравана ў нашых сямейных альбомах. Напрыклад, фатаграфіі 1950-х гадоў часта зроблены ў вёсцы, а да 1980-га многія ўжо перабраліся ў вялікія гарады. Гэта ўрбанізацыя – 72% насельніцтва Беларусі жыве сёння ў гарадах. Аднак мінула яна нядаўна, толькі ў 1970-е гады. Жыццё ў горадзе было больш камфортным, пераехаць было не проста, таму тыя, хто змог, лічылі сябе больш паспяховымі, чым астатнія, спяшаліся аддзяліць сябе ад вясковага мінулага. Так узнікла непаважлівае стаўленне да ўсяго негарадскога (калгас). З майго сямейнага альбома зразумела, што гэты шлях зрабіла і мая бабуля.
На іншай фатаграфіі можна ўбачыць прабабулю, якая ледзь магла чытаць і зусім не ўмела пісаць, і яе ўнучку, якая зараз гаворыць на 4-х мовах. Стагоддзе таму людзі часта не атрымлівалі і сярэдняй адукацыі, а пераважная большасць сучаснай моладзі вучыцца ў ВНУ. Мы ўсе прайшлі надзвычайны шлях, фатаграфіі расказваюць нам адкуль мы пачыналі, даюць магчымасць убачыць змены.
А яшчэ альбом гэтае месца, дзе ўсе “нашы” сабраліся. Бабуля шмат расказвала пра свайго стрыечнага брата Уладзіміра. Я навучылася паважаць і кахаць яго. Аднак Уладзімір памёр яшчэ ў 1960-м годзе. Альбом – адзінае месца, дзе я магу з ім пазнаёміцца.
У архіве мы знойдзем вяселлі і пахаванні. Раней такія фатаграфіі маглі быць зняты ў адным і тым жа двары. Тут уся радня сабралася. Вяселле было складаным працэсам, дзе абшчына прымала ўдзел у стварэнні новай сям'і, шматлікія рытуалы павінны былі абараніць маладых (асабліва нявесту) у складаны момант пераходу, адначасова падарыўшы крыху магіі ўрадлівасці ўсім вакол. На здымках навейшае вяселле ў органах ЗАГС, а пахаванне ўжо амаль не фатаграфуюць. Шлюб і смерць сталі дзяржаўнай справай. Пры гэтым людзі па-ранейшаму пякуць караваі ці робяць куццю, апранаюць белае ці чорнае, гэта значыць здзяйсняюць рытуальныя дзеянні, хай і не ўсведамляючы іх сэнс. Усе гэтыя змены фіксуюцца сацыёлагамі і антраполагамі, а ілюструюцца нашымі сямейнымі фатаграфіямі.
На адной з вясельных фатаграфій у архіве VEHA маладую жанчыну трымаюць пад руку двое мужчын. Спачатку гэтая фатаграфія паставіла мяне ў тупік. Хто тут жаніх і чаму так выдзелены другі малады чалавек?
Працуючы над калекцыяй “Дзявочы вечар” я чытала кнігі пра беларускія вясельныя звычаі. Аказалася, што брат нявесты быў вельмі важным чалавекам на вяселлі: ён адказны за паводзіны сястры нават больш, чым бацька і маці. Менавіта яму належаў выкуп, менавіта ён падвяргаўся рытуальнай ганьбе ў выпадку «несумленнасці» нявесты. Думаю, на гэтай фатаграфіі адлюстраваны рытуальны пераход дзяўчыны з-пад абароны брата пад абарону мужа, менавіта так шлюб выглядаў для традыцыйнага грамадства.
Здавалася б, мы жывем падчас постіндустрыяльнага, хіба нешта падобнае можа захавацца ў нашым грамадстве? А вось папулярная песенька пра “мокрыя кросы”, Мінск 2019 год. У відэа да яе малады чалавек спачатку дамаўляецца з братам дзяўчыны, а толькі пасля гэтай пары з'яжджае ў ноч.
Нашы паняцці аб добрым і дрэнным, належным, прыгожым і пачварным – гэта наш багаж. Гэтыя нормы, уяўленні прымаюцца, змяняюцца, адрываюцца, але апынуцца незалежным ад іх нельга. Дыван на сцяне аднолькава прысутнічае для тых, каму ён падабаецца і яны яго вешаюць, і для тых, каму ён не падабаецца і яны яго не вешаюць і ганарацца гэтым. Адлік усё роўна ідзе ад дывана. Добра было б прыняць гэты ўнутраны дыван, зразумець яго, даведацца і навучыцца з ім працаваць. Сямейны альбом – крыніца ведаў аб сабе і сваіх унутраных “дыванах”, гісторыі і сям'і.
Ася Цімафеева
Я заўсёды цікавілася гісторыяй. Стогадовая вайна і ўяўленне паўстання дзекабрыстаў надзвычай займалі мяне. Але ў дзяцінстве мне не прыходзіла ў галаву пацікавіцца, а што адбывалася тут – у нас?
Беларусь падавалася выключаным з сусветнага працэсу месцам, адкуль можна назіраць, але нельга ўдзельнічаць у гісторыі. Толькі Другая сусветная, калі дашлі “буйныя гульцы” і ўсіх забілі, з'яўлялася ў маім дзіцячым уяўленні (і ў агульнай ідэалагічнай устаноўкі) нашай зорнай гадзінай. Пасля яе заканчэння гісторыя зноў спынілася. Аднак, я памылялася. Не толькі Беларусь у цэлым, яе гарады і мястэчкі маюць багацейшую гісторыю, але мы самі і нашы ідэі, дамы і адзенне, ежа і транспарт – усё гэта мяняецца, прыходзіць і сыходзіць, пакідаючы сляды. Усё гістарычна.
У кожнага з нас ёсць вялікі, фантастычны, унікальны гістарычны багаж, але часта мы яго не заўважаем. Мы быццам спрабуем забыць яго на вакзале, не браць з сабой далей, ну ці хаця б не зазіраць унутр. Гэта можна зразумець ‒ у нашым багажы шмат гвалту і болі. Аднак гэтая спадчына зрабіла кожнага тым, хто ён ёсць. І значна лепей ведаць і разумець сябе, чым наадварот.
Наша гісторыя, вялікая і маленькая, адлюстравана ў нашых сямейных альбомах. Напрыклад, фатаграфіі 1950-х гадоў часта зроблены ў вёсцы, а да 1980-га многія ўжо перабраліся ў вялікія гарады. Гэта ўрбанізацыя – 72% насельніцтва Беларусі жыве сёння ў гарадах. Аднак мінула яна нядаўна, толькі ў 1970-е гады. Жыццё ў горадзе было больш камфортным, пераехаць было не проста, таму тыя, хто змог, лічылі сябе больш паспяховымі, чым астатнія, спяшаліся аддзяліць сябе ад вясковага мінулага. Так узнікла непаважлівае стаўленне да ўсяго негарадскога (калгас). З майго сямейнага альбома зразумела, што гэты шлях зрабіла і мая бабуля.
На іншай фатаграфіі можна ўбачыць прабабулю, якая ледзь магла чытаць і зусім не ўмела пісаць, і яе ўнучку, якая зараз гаворыць на 4-х мовах. Стагоддзе таму людзі часта не атрымлівалі і сярэдняй адукацыі, а пераважная большасць сучаснай моладзі вучыцца ў ВНУ. Мы ўсе прайшлі надзвычайны шлях, фатаграфіі расказваюць нам адкуль мы пачыналі, даюць магчымасць убачыць змены.
А яшчэ альбом гэтае месца, дзе ўсе “нашы” сабраліся. Бабуля шмат расказвала пра свайго стрыечнага брата Уладзіміра. Я навучылася паважаць і кахаць яго. Аднак Уладзімір памёр яшчэ ў 1960-м годзе. Альбом – адзінае месца, дзе я магу з ім пазнаёміцца.
У архіве мы знойдзем вяселлі і пахаванні. Раней такія фатаграфіі маглі быць зняты ў адным і тым жа двары. Тут уся радня сабралася. Вяселле было складаным працэсам, дзе абшчына прымала ўдзел у стварэнні новай сям'і, шматлікія рытуалы павінны былі абараніць маладых (асабліва нявесту) у складаны момант пераходу, адначасова падарыўшы крыху магіі ўрадлівасці ўсім вакол. На здымках навейшае вяселле ў органах ЗАГС, а пахаванне ўжо амаль не фатаграфуюць. Шлюб і смерць сталі дзяржаўнай справай. Пры гэтым людзі па-ранейшаму пякуць караваі ці робяць куццю, апранаюць белае ці чорнае, гэта значыць здзяйсняюць рытуальныя дзеянні, хай і не ўсведамляючы іх сэнс. Усе гэтыя змены фіксуюцца сацыёлагамі і антраполагамі, а ілюструюцца нашымі сямейнымі фатаграфіямі.
На адной з вясельных фатаграфій у архіве VEHA маладую жанчыну трымаюць пад руку двое мужчын. Спачатку гэтая фатаграфія паставіла мяне ў тупік. Хто тут жаніх і чаму так выдзелены другі малады чалавек?
Працуючы над калекцыяй “Дзявочы вечар” я чытала кнігі пра беларускія вясельныя звычаі. Аказалася, што брат нявесты быў вельмі важным чалавекам на вяселлі: ён адказны за паводзіны сястры нават больш, чым бацька і маці. Менавіта яму належаў выкуп, менавіта ён падвяргаўся рытуальнай ганьбе ў выпадку «несумленнасці» нявесты. Думаю, на гэтай фатаграфіі адлюстраваны рытуальны пераход дзяўчыны з-пад абароны брата пад абарону мужа, менавіта так шлюб выглядаў для традыцыйнага грамадства.
Здавалася б, мы жывем падчас постіндустрыяльнага, хіба нешта падобнае можа захавацца ў нашым грамадстве? А вось папулярная песенька пра “мокрыя кросы”, Мінск 2019 год. У відэа да яе малады чалавек спачатку дамаўляецца з братам дзяўчыны, а толькі пасля гэтай пары з'яжджае ў ноч.
Нашы паняцці аб добрым і дрэнным, належным, прыгожым і пачварным – гэта наш багаж. Гэтыя нормы, уяўленні прымаюцца, змяняюцца, адрываюцца, але апынуцца незалежным ад іх нельга. Дыван на сцяне аднолькава прысутнічае для тых, каму ён падабаецца і яны яго вешаюць, і для тых, каму ён не падабаецца і яны яго не вешаюць і ганарацца гэтым. Адлік усё роўна ідзе ад дывана. Добра было б прыняць гэты ўнутраны дыван, зразумець яго, даведацца і навучыцца з ім працаваць. Сямейны альбом – крыніца ведаў аб сабе і сваіх унутраных “дыванах”, гісторыі і сям'і.
Бабуля Рая на танцах у вёсцы (1940-я)
Бабуля Рая – мінчанка (1990-я)
Бабуля Рая – мінчанка (1990-я)
1949, Pravyja Masty, Masty District, Grodno Region. Stanislava Kazimiraŭna Blavackaja and Uladzimir Ivanavič Chvieščanik near the Church of the Blessed Virgin Mary. Provided by Natalija Biaĺko. From the VEHA archive, ״Girls' night״ collection.
Скрыншот з відэа да песні Ціма Беларускіх "Мокрыя кросы"